ข้าวพื้นเมือง คือต้นกำหนดของ ข้าวหอมมะลิ เป็นข้าวสายพันธุ์บริสุทธิ์ที่เหมาะสมกับการปลูกในแต่ละพื้นที่ มีความทนทานต่อสภาพแห้งแล้ง ทนต่อโรคและแมลงตามธรรมชาติ โดยแต่ละพันธุ์สามารถปลูกได้ดีในสภาพแวดล้อมที่แตกต่างกันเช่น ข้าวไร่ ข้าวนาน้ำฝน ข้าวนาชลประทาน เป็นต้น การปลูกข้าวพื้นเมืองสามารถปลูกได้ด้วยวิธีเกษตรอินทรีย์ ทำให้ผลผลิตที่ได้มีความปลอดภัยสูง ในขณะที่ยังให้ผลผลิตในปริมาณมาก นอกจากนี้ยังมีการศึกษาวิจัยพบว่าพันธุ์ข้าวพื้นเมืองนั้นมีคุณค่าทางโภชนาการสูงกว่าพันธุ์ข้าวทั่วไปหลายเท่า
รู้หรือไม่ ข้าวหอมมะลิ คือสายพันธุ์ที่ถูกนำมาดัดแปลง พัฒนามากที่สุด
ในปัจจุบันข้าวหอมมะลิที่วางขายอยู่ในตลาดนั้นส่วนใหญ่จะเป็นข้าวที่ได้รับการพัฒนาสายพันธุ์มาแล้วทั้งสิ้น ซึ่งการพัฒนาสายพันธุ์มีจุดประสงค์เพื่อปรับปรุงคุณภาพข้าวให้ดีขึ้น มีผลผลิตมากขึ้น โดยต้นกำเนิดของข้าวเหล่านั้นล้วนได้มาจากการนำข้าวพันธุ์พื้นเมืองมาผสมระหว่างกันหรือนำข้าวนั้นไปผ่านกระบวนการบางอย่างเพื่อให้เกิดการกลายพันธุ์จนเป็นข้าวพันธุ์ใหม่ขึ้นมา ทุกวันนี้มีหน่วยงานรับผิดชอบได้ทำการเก็บรวบรวมข้าวพันธุ์พื้นเมืองเอาไว้และส่งเสริมให้เกษตรกรในพื้นที่หันมาปลูกข้าวพันธุ์พื้นเมืองมากขึ้นเพื่อไม่ให้สูญหายไป
10 สายพันธุ์ข้าวหอมมะลิไทยที่ได้รับความนิยมมากที่สุด
- 1. ข้าวขาวดอกมะลิ
เป็นข้าวพันธุ์เบาเป็นข้าวพื้นเมืองที่พบมากในอ.บางคล้า จ.ฉะเชิงเทรา เมล็ดเรียวยาวสวยงาม มีสีขาวหรือครีมอ่อนๆ คุณภาพการสีดี เมื่อขัดสีแล้วจะได้เมล็ดข้าวสารใส คุณภาพการหุงต้มดี มีกลิ่นหอมชวนรับประทาน เวลาเคี้ยวเมล็ดข้าวจะมีความนุ่มหอมอร่อย
- 2. ข้าวมะลิแดง
เปลือกข้าวสีขาว เมล็ดข้าวมีสีแดง ยาวเรียว เยื่อหุ้มเมล็ดสีน้ำตาลแดงเข้ม มีเบต้าแคโรทีนสูง มีประสิทธิภาพในการต้านอนุมูลอิสระ มีค่าดัชนีน้ำตาลต่ำเหมาะสำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวาน เมื่อหุงแล้วจะได้เนื้อข้าวร่วน ให้รสสัมผัสคล้ายข้าวหอมมะลิมีความอ่อนนุ่มแต่เคี้ยวเด้งกว่าและมีกลิ่นหอม
- 3. ข้าวมะลิดำ
เปลือกสีดำ ข้าวกล้องสีม่วงดำ เมล็ดยาวเรียว มีท้องไข่น้อย เมื่อขัดสีแล้วได้ข้าวเต็มเมล็ด มีธาตุเหล็กสูง มีวิตามินอี มีสารต้านอนุมูลอิสระจำพวกฟีนอลิคและฟลาโวนอยด์ มีสรรพคุณทางยา เมื่อหุงเป็นข้าวสวยจะมีความเหนียว นุ่ม มีกลิ่นหอม เหมาะสำหรับกลุ่มผู้บริโภคข้าวเพื่อสุขภาพ
- 4. ข้าวหอมใบเตย
ข้าวหอมมะลิพันธุ์ไทยโบราณจากจังหวัดลำปาง จัดเป็นข้าวนาน้ำฝนพื้นเมืองสายพันธุ์บริสุทธ์ เปลือกเมล็ดสีฟาง เมล็ดข้าวกล้องยาว รูปร่างเรียว มีท้องไข่น้อย มีรสชาติอร่อย อ่อนนุ่มกำลังดี และมีกลิ่นหอม
- 5. ข้าวหอมพันธุ์ล้านนา
เมล็ดของข้าวจะมีขนาดใหญ่และยาวกว่า มีโภชนาการสูงกว่าข้าวพันธุ์อื่น มีคาร์โบไฮเดรตต่ำ เหมาะสำหรับคนรักสุขภาพ มีสารแอนโทโซยานีนต่อต้านอนุมูลอิสระ ข้าวพันธุ์นี้จัดได้ว่าเป็นข้าวที่อร่อยที่สุดในภาคเหนือสายพันธุ์หนึ่ง เมื่อหุงสุกจะมีกลิ่นหอมมากกว่าข้าวทั่วไป มีรสสัมผัสที่นุ่มนวล มีกลิ่นหอม มีรสชาติที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว
- 6. ข้าวดอกมะขามหรือปะกาอำปึล
เป็นพันธุ์ข้าวพื้นเมืองแถบอีสานใต้ ปลูกมากที่จังหวัดสุรินทร์ เปลือกข้าวมีสีเหลืองทองเหมือนดอกมะขาม เมล็ดยาว เมล็ดข้าวกล้องมีสีน้ำตาลอมเขียว มีสารกาบาสูง มีโปรตีน วิตามินบี บำรุงเลือด ป้องกันโรคเหน็บชา เมื่อหุงสุกมีความนุ่ม มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ เคี้ยวอร่อยรสชาติดี
- 7. ข้าวดอกข่าหรือข้าวไร่ดอกข่า
เป็นพันธุ์ข้าวไร่พื้นเมืองเฉพาะถิ่นที่มีแหล่งปลูกดั้งเดิม อยู่ในจังหวัดพังงา มีความต้านทานต่อโรคสูง เมล็ดยาว สีของเมล็ดข้าวสารมีสีน้ำตาลแดงอมม่วง มีกรดไขมันโอเมก้า 9 ช่วยลดคอเรสเตอรอล ลดไตรกลีเซอไรด์ มีสารต้านอนุมูลอิสระ มีธาตุเหล็ก บำรุงเลือด วิตามินบี ช่วยบำรุงระบบประสาทและสมอง มีแคลเซียมสูงช่วยบำรุงกระดูก ฟันและเล็บ เมื่อหุงสุกจะมีกลิ่นหอม คล้ายกลิ่นใบเตย หุงขึ้นหม้อ ไม่แข็ง รสชาติอร่อย
- 8. ข้าวนางมลหอม
เมล็ดข้าวเปลือกสีฟาง ข้าวกล้องสีขาว เมล็ดเรียว มีท้องไข่น้อย เป็นพันธุ์ข้าวที่มีอมิโลสปานกลาง เมื่อหุงสุกจะมีความร่วน หุงขึ้นหม้อ มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ ข้าวชนิดนี้มีน้ำมันหอมระเหย ไม่ควรเก็บไว้นานจะทำให้มีกลิ่นเหม็นหืนได้
- 9. ข้าวมะลิโกเมนสุรินทร์
เปลือกเมล็ดมีสีฟาง เมล็ดเรียวยาว เปอร์เซ็นต์อมิโลสต่ำ ข้าวสารใส มีสารประกอบฟีโนลิกในเมล็ดค่อนข้างสูง มีคุณสมบัติเป็นสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยยับยั้งการเกิดมะเร็ง ลดความเสี่ยงในการเป็นโรคหัวใจ เส้นเลือดอุดตันในสมอง คุณภาพในการหุงต้ม เป็นข้าวที่มีความคงตัวของแป้งสุกอ่อน ข้าวสุกเหนียวนุ่ม มีกลิ่นหอม
- 10. ข้าวหอมดง
เป็นพันธุ์ข้าวเก่าแก่ของคนเชื้อสายอัญกูร เป็นพันธุ์ข้าวกึ่งไร่กึ่งนา ปลูกในพื้นที่ราบสูงเนินเขาแถบจังหวัดชัยภูมิ นครราชสีมาและเพชรบูรณ์ เปลือกทอง เมล็ดอ้วนสั้น ข้าวสารเมล็ดสีขาวใส เมื่อหุงสุกจะมีความอ่อนนุ่ม มีกลิ่นหอมสดชื่นคล้ายดอกมะลิ
นอกจากข้าวหอมมะลิแล้วยังมีข้าวพันธุ์พื้นเมืองประเภทอื่นอีกมากมายหลายร้อยสายพันธุ์กระจายกันอยู่ตามภูมิภาคต่าง ๆ ทั่วประเทศไทย เช่น ข้าวเล็บนก ข้าวทับทิมชุมแพ ข้าวเฉี้ยง ข้าวกระดังงา ซึ่งเป็นข้าวพื้นเมืองของภาคใต้มีปลูกเฉพาะภาคใต้ ข้าวก่ำเปลือกขาว ข้าวอีหนอนน้อย ข้าวดอหอม ข้าวโชว์ชวง เป็นข้าวที่พบได้ทางภาคอีสาน ซึ่งข้าวเหล่านี้เกษตรกรมักจะปลูกไว้กินเองในครัวเรือน ถ้ามีเหลือจึงนำออกมาขาย จะมีบางพันธุ์ที่เริ่มมีกลุ่มคนรักสุขภาพนิยมรับประทานก็จะมีราคาขายสูงกว่าข้าวทั่วไป สำหรับผู้ที่สนใจสามารถหาซื้อได้จากเกษตรกรโดยตรง
บทความที่คุณอาจสนใจ ราคาข้าว
